Wekelijks Slow Focus in Fotomuseum Antwerpen: verbinding door kunst

Traag kijken naar een kunstwerk is gezond voor lichaam en geest

In het Fotomuseum Antwerpen (FOMU) kun je elke dinsdag deelnemen aan Slow Focus: een nieuwe manier van kunstbeleving die past bij de groeiende behoefte om regelmatig te onthaasten. De achterliggende gedachte is dat je door trager en bewuster te observeren, diepere lagen in een kunstwerk ontdekt. Hierdoor voel je je niet alleen sterk verbonden met een kunstwerk, maar ervaar je ook allerlei positieve lichamelijke- en geestelijke effecten. Bovendien geeft het je zelfvertrouwen een boost.

Bij Slow Focus wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde Visual Thinking Strategies-methode, kortweg VTS-methode. VTS is een leermethode die in de jaren negentig werd ontwikkeld door Philip Yenawine, destijds hoofd educatie van het Museum of Modern Art (MoMa) in New York. Yenawine was ontevreden over wat rondleidingen, lezingen en workshops in het MoMa bezoekers daadwerkelijk bijbrachten. Op basis van wetenschappelijk onderzoek ontwikkelde hij samen met Abigail Housen, een cognitief psycholoog aan de universiteit van Harvard, de VTS-methode om bezoekers op een bewuste manier naar kunst te laten kijken, waardoor wat ze hebben gezien meer beklijft.  

Hoe werkt Slow Focus nu precies? “Bij Slow Focus worden tijdens de eerste helft van de bijeenkomst yoga- of mindfulness-oefeningen gedaan. Op die manier worden de zintuigen op scherp gezet,” legt Naomi Vandenbroeck, medewerker publiekswerking bij het FOMU, uit. Volgens haar draait het bij Slow Focus namelijk ook om onthaasting. “Daarom organiseren we het ook tijdens de lunchperiode, zodat mensen even uit de waan van de dag kunnen stappen. Door yoga of mindfulness te doen, sta je even stil bij je lichaam en je eigen gewaarwording. Het helpt ook om vervolgens heel traag te leren kijken.”

Drie vragen
Na de yoga- of mindfulness-oefeningen nodigt de museumgids bezoekers uit om de tijd te nemen om naar een fotokunstwerk te kijken. Aan de hand van een aantal vragen brengt hij of zij vervolgens een discussie op gang. De vragen zijn open van aard en specifiek voor de VTS-methode ontwikkeld en bieden een houvast. Het gaat om de volgende drie vragen:

  • Wat gebeurt er in deze afbeelding?
  • Waaraan zie je dat…
  • Wat kunnen we nog meer ontdekken?

Hoewel de vragen bedrieglijk eenvoudig lijken, stimuleren ze de deelnemers om actief deel te nemen aan het gesprek. Ze brengen een open dialoog tussen de toeschouwer en het kunstwerk tot stand. Naomi Vandenbroeck: “Mijn eigen ervaring met Slow Focus heeft mij geleerd dat er een ongedwongen samenhorigheidsgevoel ontstaat in een groep. Omdat het een instaprondleiding is, ken je de andere deelnemers meestal niet. Dat kan een groot voordeel zijn.”

De kracht van de VTS-methode schuilt in het feit dat toeschouwers worden uitgenodigd om een werk zelf te exploreren, observaties te onderbouwen, actief te blijven waarnemen en verschillende oplossingen aan te dragen. Belangrijk hierbij is het goed luisteren en leren van elkaar, waarbij iedere inbreng als even waardevol en belangrijk wordt gezien. Deelnemers leren in een veilige omgeving dat iedereen anders kijkt. Ze worden gestimuleerd om daar respectvol mee om te gaan. Dat maakt Slow Focus zeer toegankelijk. Iedereen, ongeacht kennis van kunst, intellect en culturele achtergrond, kan deelnemen. Omdat de methode de nieuwsgierigheid prikkelt en de verschillende zienswijzen met elkaar gedeeld worden, levert het ook een hoop plezier op.

Voordelen
Maar Slow Focus is niet alleen plezierig, In de Verenigde Staten maakt de methode vanwege de vele voordelen op veel basisscholen al deel uit van het lespakket. Jarenlange ervaring en onderzoek hebben namelijk aangetoond dat regelmatig kijken naar kunst volgens de VTS-methode een positief effect heeft op het waarnemingsvermogen, kritisch-analytisch denken en taalvaardigheid. Ook verrijk je je woordenschat en doe je een beroep op je creatieve, associatieve en reflectieve vermogen. Omdat alle observaties als waardevol worden gezien, ontstaat bovendien meer zelfvertrouwen,

Ook voor de museumbezoeker levert VTS meer voordelen op dan op het eerste gezicht lijkt. “Mensen zijn gewend aan een dagdagelijkse stroom van beelden die ze direct interpreteren”, meent Tinne Langens, hoofd publiekswerking bij het FOMU. “Bij VTS gaat het juist om het langer en trager kijken naar een specifiek beeld. Het gewenste resultaat hoeft niet per se te zijn dat mensen het museum een pak rustiger verlaten, maar vaak is dat wel het geval. Verder leren mensen hoe ze aandachtig en respectvol met andere zienswijzen kunnen omgaan. Ook dat is een grote meerwaarde.” Naomi Vandenbroeck vult aan: “Omdat je bij de uitwisseling van percepties soms wordt bijgevallen en in andere gevallen wordt uitgedaagd, doorbreek je vaak je eigen denkpatronen. Wat best prettig is, is mijn eigen ervaring.”

De methode heeft zoveel voordelen dat ze inmiddels ook op andere gebieden wordt toepast. Medische studenten zouden dankzij de VTS-methode in staat zijn nauwkeuriger diagnoses te stellen.  Ook een pilotstudie bij patiënten met een niet aangeboren hersenletsel (NAH), heeft zeer positieve resultaten opgeleverd. Zo zou het kritisch denken verbeteren en zouden ze meer geneigd zijn hun mening te onderbouwen, verbetert hun kritisch denken en krijgen ze meer inzichten in hun eigen valkuilen. “Al kijkend wordt je niet op de berg gebracht, je komt zelf op de berg,” legt een van de onderzoekers naar het effect van VTS op patiënten met een NAH uit.   

Meerwaarde voor bezoeker
Behalve allerlei positieve effecten op ons lichaam, leren we ook veel beter naar kunstwerken kijken. We zijn vandaag de dag gewoon om voortdurend te zappen en continue beelden te consumeren. Dat heeft effect op hoe we ons in een museum gedragen. Zo wees onderzoek uit dat mensen gemiddeld 7 seconden naar een kunstwerk in een museum kijken.
Door langer en aandachtiger naar een kunstwerk te kijken, verbind je je persoonlijk met een kunstwerk en kom je tot een diepere betekenis van een kunstwerk. Naomi Vandenbroeck: “Bovendien voel je na afloop dat je tot rust bent gekomen. Tegelijkertijd voel je je ook opgeladen en bruisen van energie. Dat maakt Slow Focus zo bijzonder.”

Praktische info
De Slow Focus vindt elke dinsdag om 12.30 uur plaats in het Fotomuseum Antwerpen. De workshop duurt een half uur en is gratis, dat wil zeggen dat je entree betaalt en vervolgens kunt deelnemen aan de workshop. Voor mensen die vaker willen komen is een jaarkaart van 35 euro een goede optie of een museumkaart van 50 euro waarmee je een brede waaier van musea kunt bezoeken, waaronder het Fotomuseum.

Bronnen: Stichting Special Arts Nederland, Kunstavontuur, Tijdschrift voor Neuropsychologie, dagblad Trouw.

Isabelle Willems

Head of press & communication, FOMU - Fotomuseum Antwerpen

Soetkin Bruneel

Assistant press & communication, FOMU - Fotomuseum Antwerpen

Persberichten in je mailbox

Door op "Inschrijven" te klikken, bevestig ik dat ik het Privacybeleid gelezen heb en ermee akkoord ga.

Over FOMU - Fotomuseum Antwerpen

Het FOMU - Fotomuseum Antwerpen is een landelijk erkend museum dat deel uitmaakt van de Stad Antwerpen. Het is een van de meest prestigieuze en toonaangevende musea voor fotografie in Europa.

Het FOMU wordt in binnen- en buitenland erkend als een expert in het behoud en beheer van fotografisch erfgoed. Het museum geniet wereldfaam om zijn unieke historische en hedendaagse collecties. Deze omvatten fotobeelden, apparatuur en boeken uit de Belgische en internationale fotogeschiedenis, met een totaal van 3 miljoen objecten. Ook de groeiende digitale collectie wordt steeds meer ontsloten.

In een open huis treedt het FOMU in interactie met het publiek. Geëngageerd en extravert, maatschappelijk relevant, met zin voor vernieuwing. Jaarlijks organiseert het museum een tiental tentoonstellingen van Belgische en internationale fotografen, waarin fotografie, film en nieuwe media met elkaar in contact komen. Het ondersteunt ook (jong) fotografisch talent in diverse projecten, exposities en evenementen en een magazine. Lezingen, workshops en filmvoorstellingen staan regelmatig op het programma. Zo verspreidt het FOMU op een dynamische manier de passie voor en kennis over de fotografie.

Contact

Waalsekaai 47 2000 Antwerpen België

+32 (0)3 242 93 00

[email protected]

www.fomu.be